မြန္ဘုရင္မ ရွင္ေစာပု ဘ၀ အေၾကာင္း

Posted by drmyochit 

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာ ႏိုင္ငံ သမုိင္း တေလွ်ာက္တြင္ ရွင္ေစာပု ဟူ၍ မြန္ ဘုရင္မ တစ္ပါး ထူးျခားစြာ ေပၚထြန္း ခ့ဲေပသည္။ ရွင္ေစာ ပုသည္ မြန္တို႔၏ မဂဒူး မင္းဆက္တြင္ ၁၅ ဆက္ေျမာက္ မင္းျဖစ္သည္။ ေရႊတိဂံု ေစတီ မြန္ေက်ာက္စာႏွင့္ အျခား မြန္ေက်ာက္စာ မ်ားတြင္ ၿ၈ီႀတိဘုဝနာဒိတ် ျပ၀ရ ဓမၼေဇၾတ ေလာက်နာထျပဝရ မဟာဓမၼ ရာဇာဓိရာဇာေဒဝီ ဘဲြ႔ခံ ၀ိဟာရေဒ၀ီ ဟူ၍ လည္းေကာင္း၊ ဗညာထာ၀္ ...ဟူ၍ လည္းေကာင္း ပါရိွသည္။ မြန္ရာဇ၀င္တြင္ ၀ိဟာရေဒ၀ီ၊ ၀ိသုဒၶရာဇာ၊ ဣတၳိရာဇာ၊ဗညားေထာ၀္ (မင္းအုိ) ႏွင့္ ေသ၀္စါ၀္ေပါအ္ (ရွင္ေစာပု) ဟူ၍ နာမည္ အမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ေဖာ္ျပ ပါရိွေလသည္။

ရွင္ေစာပု သည္ မြန္ရာ ဇ၀င္တြင္ အလြန္ ထင္ရွားသည့္ ရာဇာဓိရာဇ္ ဘုရင္ႏွင့္ မိဘုရား ဒလသုဒၶမာယာ တုိ႔မွ ဖြားျမင္ေသာ သမီးေတာ္ ျဖစ္သည္။ ရွင္ေစာ ပု၏ ေမြးေန႔ သကၠရာဇ္သည္ ၇၃၅ ခုႏွစ္၊ တေပါင္း လဆန္း ၁၂ ရက္၊ ဗုဒၶဟူးေန႔ ျဖစ္ေလ သည္။ ေန႔နံအရ ၀ိဟာရေဒ၀ီဟု စတင္ ေခၚတြင္ခ့ဲဟန္ တူေလသည္။ ယင္းႏွင့္ အတူ တစ္မိ တည္းတြင္ ဖြားျမင္ သူကား ေမာင္ေတာ္ ဗညားရံ (ဗညားရာံ/ ဗညားရာမ) ျဖစ္ေလ သည္။

သကၠရာဇ္ ၇၇၅ ခုႏွစ္တြင္ ခမည္းေတာ္ ရာဇာဓိရာဇ္ ရိွစဥ္ကပင္ အသက္ ၂၀ အရြယ္ ရိွၿပီျဖစ္ေသာ ရွင္ေစာပု အား တူေတာ္ သမိန္စည္သူႏွင့္ စုံဖက္ေစ ခ့ဲသည္။ ရွင္ေစာ ပုတြင္ သမီးႏွစ္ေယာက္ႏွင့္ သား တေယာက္ ထြန္းကား ခ့ဲေလသည္။ သမီးႏွစ္ ေယာက္ကုိ မိပေကာေထာ္ (မိပၠထ၀္) ႏွင့္ မိကာသင္ (မိပၠၾသန္)၊ သားကုိ ဗညားဗရူး (ဗညားဗေရာ၀္) ဟူ၍ အမည္ေပးေလ၏။

သကၠရာဇ္ ၇၈၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ဗညားဗ႐ူးကုိ ဖြားျမင္ၿပီးေနာက္ ေျမာက္သားေတာ္ သမိန္စည္သူ ကံကုန္ေလ သည္။ ထုိ႔ေနာက္တြင္ ရွင္ေစာပုသည္ ေမာင္ေတာ္ ဗညားက်န္းႏွင့္အတူ ဒဂုန္တြင္ စံေနရသည္။ သကၠရာဇ္ ၇၈၃ ခုႏွစ္တြင္ ခမည္းေတာ္ ရာဇာဓိရာဇ္ နတ္ရြာစံ၍ သားေတာ္ၾကီး ဗညားဓမၼရာဇာ(ဗညားက်န္း) နန္း တက္ေလ သည္။ ထိုမင္း၏ လက္ထက္တြင္ ရွင္ေစာပု အင္းဝသုိ႔ ပါေတာ္မူ၍ သီဟသူမွအစ မိုးညွင္းမင္း တရားအထိ အင္းဝမင္းေလးဆက္တုိ႔၏ မိဖုရားအျဖစ္ အင္းဝတြင္ ခုနစ္ႏွစ္ၾကာမွ် စံေနခဲ့ရေလသည္။

အင္းဝသို႔ ရွင္ေစာပု ပါေတာ္မူပံုကို မြန္ရာဇဝင္ မ်ားတြင္ တမ်ဳိးျဖစ္ျပီးလွ်င္ ျမန္မာ ရာဇဝင္ မ်ား၌ တဖံုဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳးႏွစ္ဖံု ေဖာ္ျပထားေလသည္။

ျမန္မာရာဇဝင္မ်ားျဖစ္ေသာ ဦးကုလား၊ မွန္နန္းႏွင့္ သုေသာဓိတမဟာရာဇဝင္မ်ားအရ သိရသည္မွာ ဟံသာ ဝတီတြင္ ဗညားရံ (ဗညားရာံ/ဗညားရာမ)ႏွင့္ ညီေတာ္အေထြး ဒဂုန္စား ဗညားက်န္းတို႔ ပုန္ကန္ၾကေလ ၏။ (ရာဇာဓိရာဇ္အရးေတာ္ပံုက်မ္းတြင္မူ ညီေနာင္ သံုးပါးဟု မဆိုပဲ ညီေနာင္ႏွစ္ ပါးသာျပ ကာ ဗညားဓမၼရာဇာသည္ ဗညားက်န္းဟုဆိုပါသည္။) ဟံသာဝတီတြင္ အခ်င္းခ်င္း မညီမညြတ္ ျဖစ္ေနေၾကာင္း ကုိ အင္း၀ဘုရင္ ဆင္ျဖဴရွင္ သီဟသူ ၾကားရလွ်င္ အခြင့္ေကာင္း အခါေကာင္းကုိ ယူျပီးေသာ္ ဟံသာဝတီသုိ႔ စုန္ဆင္း၍ တုိက္ခိုက္ေလ၏။ အင္းဝတို႔က တုိက္လာလွ်င္ ညီေနာင္တုိ႔ ျပန္၍ ညီညြတ္ၾက သည္။ ဗညားဓမၼရာဇာသည္ ဗညားရံကုိ ဒဂုန္စား အျဖစ္ ေျပာင္းေပး၍ ဗညားက်န္းကုိ မုတၱမစား အျဖစ္ ေစလႊတ္သည္။ အင္းဝတပ္ တို႔သည္ ပုသိမ္ႏွင့္ ဒလ (ယခု တြံေတး) တုိ႔ကို ေအာင္ျမင္ျပီး ေနာက္ ဒဂုန္ကို ဆက္လက္ တိုက္ခိုက္ ေသာ္လည္း ခ်က္ခ်င္း မဝင္ႏုိင္သျဖင့္ ၾကည္းေၾကာင္း၊ ေရေၾကာင္းျဖင့္ ဝုိင္းရံ ထား၏။ ယင္းသုိ႔ ဝိုင္းရံ ထားရာ၌ တစ္လခန္႔ ၾကာလတ္ေသာ္ ဒဂုန္စား ဗညားရံ မခံႏိုင္ေတာ့ သျဖင့္ စစ္ေျပျငိမ္း ရန္ ကမ္းလွမ္းျပီးလွ်င္ ႏွမေတာ္ ရွင္ေစာပုကို ဆက္သ လိုက္ေလသည္။

ဗညားရံသည္ ျပာသာဒ္ သံုးေဆာင္ ေဆာက္ျပီးလွ်င္ ႏွမေတာ္ကို သီရိၾတိဘုဝနာဒိတ် ျပဝရအတုလ အဂၢမဟာ ဓမၼရာဇာဓိရာဇ မဟာေဒဝီ ဟူေသာ အမည္၊ မိဖုရားၾကီးတို႔၏ အေဆာင္ အေယာင္ႏွင့္ တကြ ကုိယ္လုပ္ အမ်ဳိးသမီး သံုးက်ိပ္ အထိန္းအခ်ီ ခန္႔ရန္း၍ ေရႊေဝါႏွင့္ မြန္ ျမန္မာအမတ္ ဝုိင္းရံျပီးလွ်င္ သီဟသူ မင္းထံ သုိ႔ ပုိ႔ေလသည္။

သီဟ သူလည္း မိမိေဖာင္ေတာ္ ထက္မွ လက္လွမ္း ဆီးၾကိဳကာ အင္းဝသုိ႔ ေဆာင္သြားသည္။ ရွင္ေစာပု သည္ အျပင္အလ်ာ အေရာင္ အဆင္း ေကာင္းျမတ္ လွေသာေၾကာင့္ သီဟသူမင္း အလြန္ ေလးျမတ္ေတာ္ မူေလသည္။

သုိ႔ရာတြင္ မြန္ရာဇာဝင္၊ ေပမူ၊ ပတ္လတ္ပံုႏွိပ္မူႏွင့္ ပီဒဗ်ဴ ရွမစ္တို႔ ျပန္ဆုိသည့္ ဟံသာဝတီမင္းဆက္ ရာဇဝင္မူ မ်ားအရ သိရျပန္ သည္မွာ ရွင္ေစာပုသည္ ဆံေတာ္ရွင္ ဒဂုန္ဘုရားသုိ႔  မၾကာခဏ ႂကြေရာက္ ဖူးေျမွာ္ ေလ့ ရွိသည္။ ထိုသုိ႔ အေစာင့္ အေရွာက္ နည္းပါး စြာျဖင့္ ရွင္ေစာ ပုသည္ ဟံသာဝတီႏွင့္ ဒဂုန္သုိ႔ ဘုရားဖူး ရန္ သြားလာေနေၾကာင္းကုိ အင္းဝဘုရင္ ၾကားသိရလွ်င္ မိမိအား ပမာမခ န္႔၍သာ ထုိသုိ႔ အေစာင့္ အေရွာက္ နည္းပါး စြာျဖင့္ သြားလာေနျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ယူဆျပီး ရွင္ေစာပုအား ဖမ္းယူရန္ မင္းနႏၵ သူအား စစ္တပ္ အင္အား လံုေလာက္ စြာျဖင့္ ဒဂုန္အနီး ေတာစခန္း တေနရာသို႔ ေစလႊတ္လုိက္ ေလသည္။ ရွင္ေစာပုလည္း ဟံသာဝတီမွ ဒဂုန္သို႔ ဆံေတာ္ ရွင္ဘုရား ဖူးေျမာ္ရန္ ဥပုသ္ေန႔တေန႔တြင္ ယခင္နည္း အတိုင္း ဆင္စီး၍ အေစာင့္ အေရွာက္ နည္းပါး စြာျဖင့္ ထြက္ခြာ လာရာ ဒဂုန္အနီးေတာ စခန္း သုိ႔ ဆုိက္ေရာက္ လာေသာအခါ အဆင္သင့္ ေစာင့္ေနသည့္ မင္းနႏၵသူသည္ စစ္တပ္ျဖင့္ ဝုိင္းရံျပီးလွ်င္ ရွင္ေစာ ပုအား ဆင္ထက္မွ မဆင္းေစဘဲ အသာ အၾကည္ အင္းဝသုိ႔ ေခၚေဆာင္ သြားသည္ ဟု ျဖစ္ေ လသည္။ ထို အေၾကာင္း အရာႏွစ္ရပ္တြင္ ပထမအေၾကာင္းအရာမွာ ပိုမိုခိုင္လံုျပီး လက္ခံႏိုင္ဖြယ္ ရွိေပသည္။

မည္သို႔ ဆိုေစ ရွင္ေစာ ပုသည္ အင္းဝသုိ႔ ပါေတာ္ မူခဲ့ရျပီးလွ်င္ အင္းဝဘုရင္၏ မိဖုရားၾကီးအျဖစ္ ေနခဲ့ရ သည္ကိုကား မြန္၊ ျမန္မာ ရာဇဝင္မ်ား အားလံုးက ေဖာ္ျပၾကေပသည္။

ရွင္ေစာပုသည္ အင္းဝတြင္ မိဖုရားၾကီးတပါးအျဖစ္ စံေနရလင့္ကစား မေပ်ာ္ပိုက္ေပ။ အင္းဝတြင္ သီဟ သူႏွင့္ သံုးႏွစ္၊ မင္းလွငယ္ႏွင့္ သံုးလ၊ ကေလးေတာင္ညိဳမင္းနွင့္ ခုႏွစ္လ၊ မုိုးညွင္းမင္းတရားႏွင့္ သံုးႏွစ္ စုစုေပါင္း ခုနစ္ႏွစ္ ၾကာခဲ့ေလသည္။ ထိုမွ်ေသာ ကာလပတ္လံုး မိဖုရားၾကီး၏ စည္းစိမ္ ခ်မ္းသာကို တပ္မက္ ေမာျခင္း မရွိဘဲ မိမိ၏ေနရင္း ဟံသာဝတီ သုိ႔သာ ျပန္လုိလွ၍ ဒဂုန္ဆံေတာ္ရွင္၏ ေျခေတာ္ ရင္းတြင္ ဥပုသ္ သီတင္း ေဆာက္တည္ ကာ ဒါန၊ သီလ၊ ဘာဝနာ အလုပ္တို႔ကုိသာ ေဆာင္ရြက္ေန လိုစိတ္ ျပင္းျပေန ခဲ့ေလသည္။

ဟံသာ ဝတီတြင္ ရွင္ေစာ ပု ရွိစဥ္က သား အမွတ္ စားခဲ့၍ ရဟန္းျပဳေပးခဲ့ေသာ ပိဋကဓရ မည္ေသာ ရဟန္း တစ္ပါးသည္ မယ္ေတာ္ၾကီး အလား ေက်းဇူးၾကီး လွေသာ ရွင္ေစာပု ဟံသာဝတီသုိ႔ ျပန္လည္ေရာက္ ရွိေရးကို ေတြးေတာ အားထုတ္ ခဲ့ေလသည္။ ပိဋကဓရသည္ ရွင္သာမေဏ ဘဝကပင္ ပုဂံသုိ႔ သြားေရာက္ျပီးလွ်င္ ပိဋကတ္သံုးပံုကုိ ငါးႏွစ္မွ် သင္ၾကား တတ္ေျမာက္ ခဲ့၍ ဟံသာဝတီသုိ႔ ျပန္ေရာက္ေသာ အခါ မြန္၊ ဗမာ ႏွစ္ဘာ သာျဖင့္ တရား ဓမၼ ေဟာၾကား ရာတြင္ အလြန္ေက်ာ္ၾကား ေလသည္။ ပိဋကဓရသည္ ရွင္ေစာပုအား ကူညီႏိုင္ရန္ ဓမၼဥာဏဘဲြဲဲ႔ အမည္ရွိ အျခားမြန္ရဟန္းတစ္ပါးႏွင့္ တိုင္ပင္ႏွီးေႏွာျပီးလွ်င္ အင္းဝသုိ႔ ႂကြလာခဲ့ၾကေလသည္။ အင္းဝသို႔ေရာက္လွ်င္ ထိုရဟန္းတို႔ တရားေဟာ အလြန္ေကာင္း သည္ဟု ေက်ာ္ၾကားေလသည္။ ထုိအခ်ိန္ကာလသည္ မုိးညွင္းမင္းတရား လက္ထက္ သကၠရာဇ္ ၇၉၁ ခုႏွစ္ျဖစ္ေပသည္။

ပိဋကဓရတို႔ ေရာက္လတ္လွ်င္ ရွင္ေစာပုသည္ ထိုရဟန္းတို႔ႏွင့္ လွ်ိဳ႔ဝွက္စြာ အဆက္အသြယ္ျပဳလ်က္ ဟံသာဝ တီသုိ႔ ထြက္ေျပးရန္ စီစဥ္သည္။ ထို႔ေနာက္ မိဖုရားၾကီးသည္ ၾကိဳတင္စီစဥ္ထားသည့္အတိုင္း ခ်ိပ္ ရည္ျဖင့္ ေဖာ္စပ္ထားေသာ ေဆးကို ေသာက္ေလလွ်င္ ဝမ္းက အနီအဝါ ေသြးဝမ္းမ်ား က်လတ္သည္။ အထိန္းေတာ္ မ်ားလည္း စိုးရိမ္စြာျဖင့္ မင္းၾကီးအား သံေတာ္ဦး တင္၏။ ေရာဂါကူးစက္မည္ စိုး၍ ရွင္ေစာပု အခန္းသုိ႔ နန္းတြင္းသူမ်ား မဝင္လိုၾကဘဲ ေရွာင္ရွားေနၾကသည္။ ရွင္ေစာပုလည္း မိမိေဝဒနာၾကီးစြာ ခံစားေနရသျဖင့္ ကံမကုန္မီ ပိဋကဓရႏွင့္ ဓမၼဉာဏတို႔၏ တရားေတာ္တို႔ကုိ နာၾကားလိုသည္ ဟု ေလွ်ာက္ သည္။

မင္းၾကီးလည္း ယံုၾကည္၍ ရဟန္းႏွစ္ပါးအား အခ်ိန္မေရြးပင္ ထြက္ခြင့္ေပးသည္။ အခ်ိန္းအခ်က္ ျပဳထား သည့္ေန႔ တြင္ ပိဋကဓရႏွင့္ ဓမၼဉာဏတုိ႔ ရဟန္းႏွစ္ပါးလည္း သိကၡာခ်၍ သာမေဏအျဖစ္ျဖင့္ ေနၾကသည္။ ထိုညဥ္႔ သန္းေခါင္ယံ အခ်ိန္တြင္ အဝတ္အစား ေသတၱာၾကီး တလုံးအတြင္းသို႔ ရွင္ေစာပုအား ဝင္ေစ၍ အဝတ္ အထည္မ်ားျဖင့္ ဖံုးကြယ္ကာ ရဟန္းႏွစ္ပါးတို႔က ေသတၱာကို တဖက္စီဆြဲလ်က္ အခန္းအတြင္းမွ ထြက္သည္။ နန္းေတာ္ တံခါးေစာင့္မ်ား ေမးလွ်ုင္ ရွင္ေစာပု လွဴလိုက္ေသာ ပစၥည္း မ်ားဟု ဆိုသျဖင့္ မည္သုိ႔ မွ် ရွာေဖြျခင္း မျပဳဘဲ လႊတ္လိုက္၏။ ထုိ႔ေနာက္ ျမိဳ႕အေနာက္ လံုးေတာ္ေပါက္မွ ထြက္ကာ ၾကိဳတင္ စီစဥ္ထား သည့္အတိုင္း ရဟန္းႏွစ္ပါးႏွင့္ တကာႏွစ္ေယာက္ တို႔သည္ ရွင္ေစာပုအား ေလွေပၚတင္ျပီးေသာ္ ဟံသာ ဝတီသို႔ စုန္ေျပးေလသည္။

မိုးညွင္း မင္းတ ရားသည္ အမတ္ၾကီးအား ေလွာ္ကား ငါးစင္းႏွင့္ လက္ျပည့္ေလွာ္၍ လိုက္ေစေသာ္လည္း မေတြ႔ရေခ်။ ရွင္ေစာပု တုိ႔လူစုသည္ ေန႔တြင္ ေတာ အတြင္း၌ ပုန္း၍ ညဥ့္ အခါတြင္သာ စုန္ဆင္းၾကသည္။ မုိးညွင္း မင္းတရားလည္း ရွင္ေစာပု သည္ အင္းဝ၌ မေပ်ာ္ ပိုက္သျဖင့္ ေျပးေလ သည္ကို ဆင္ျခင္မိ၍ ရွိေစေတာ့ ဟုဆုိကာ ဟံသာဝတီ အေရာက္ လိုက္လံ တိုက္ခိုက္ျခင္း မျပဳေတာ့ေပ။

ထိုအခ်ိန္တြင္ ဟံသာဝတီ ျပည္၌ ဗညားရံ ထီးနန္းစိုး စံေနသည္။ ဗညား ရံသည္ ႏွမေတာ္ ျပန္ေရာက္ လာလွ်င္ ဝမ္းေျမာက္ ဝမ္းသာ ရွိ၍ နန္းတြင္း၌ အိမ္ေဆာက္ ေနေစသည္။ ရွင္ေစာ ပုသည္ ဟံသာဝတီ ့ျပည္သို႔ ျပန္ေရာကျ္ပီးေနာက္တြင္ ပိဋကဓရႏွင့္ ဓမၼဉာဏတို႔အား ရဟန္းသိကၡာ အသစ္ျပန္ တင္ေပးျခင္း၊ ရဟန္းႏွစ္ပါး သီတင္းသံုးရန္ ေက်ာင္း တေဆာင္ ေဆာက္ေပးျခင္း၊ ရဟန္းသံဃာေတာ္ အမ်ားအျပား ဆြမ္းကပ္ လွဴျခင္း စေသာ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈ အမ်ားအျပားကို ျပဳလုပ္ေလသည္။

သကၠရာဇ္ ၈ဝ၈ ခုႏွစ္တြင္ ဗညားရံ လြန္ေလရာ ရွင္ေစာပု၏ သားေတာ္ ဗညားဗရူး နန္းတက္သည္။ ဗညား ဗရူး လုပ္ၾကံခံရေသာေၾကာင့္ လြန္ျပန္ေသာ္ ရွင္ေစာပု၏ ေမာင္ေတာ္ျဖစ္ေသာ ဗညားက်န္းသည္ ထီးနန္း ရုိက္ရာကို ဆက္ခံသည္။ (မြန္မူတြင္ ဗညားက်န္းေထာဟုဆိုသည္။) ဗညားက်န္းလည္း နန္းသက္ မၾကာရွည္ ေခ်။ ဗညားက်န္း လြန္လွ်င္ ဗညားရံ၏ သားေတာ္ လိတ္မြတ္ေထာ္ (မေမာဟ္ထာဝ္ ရွင္ေစာပု၏ တူေတာ္) နန္းတက္၍ မင္းက်င့္ တရားႏွင့္ မညီသျဖင့္ မႈးမတ္တို႔ လုပ္ၾကံရာ ေျခာက္ လမွ်သာ နန္းစံရေလ သည္။ (မြန္မူတြင္ ခုႏွစ္လဟုဆိုသည္။)

မင္းေမာ္ေဓာ ဟုလည္း ေခၚတြင္ေသာ လိတ္မြတ္ေထာ္၏ ထီးနန္းရိုက္ရာကို အရီးေတာ္ ရွင္ေစာပုက ၈၁၄ ခုႏွစ္တြင္ ဆက္ခံ၍ ဟံသာဝတီျပည္ၾကီးအား အုပ္ခ်ဳပ္မင္းလုပ္သည္။ နန္းတက္သည့္အခါတြင္ သက္ေတာ္ ၆ဝ နီးပါး ခန္႔ရွိျပီျဖစ္ရာ ရွင္ေစာပုသည္ ဗညားေထာ (ဗညားထာဝ္) သုိ႔မဟုတ္ မင္းအို ဟူေသာ အမည္ကုိ ခံယူေလ သည္။ ဘုရင္မႀကီးအား ျပည္သူျပည္သားတို႔က ၾကည္ျဖဴႏွစ္လိုၾကသည္တေၾကာင္း၊ ထို႔ျပင္ အထက္ တြင္ အင္းဝတို႔အခ်င္းခ်င္း တိုက္ခုိက္ေနၾက၍တေၾကာင္း ဘုရင္မၾကီး လက္ထက္တြင္ ဟံသာဝတီ သည္ စစ္မက္ေဘးမွ ကင္းလြတ္ေန၍ ေအးခ်မ္း သာယာေနေလသည္။

ေနာက္ဆက္တြဲ

ရွင္ေစာ ပုသည္ ဘာသာေရးတြင္သာ ထက္သန္သူျဖစ္ကာ တိုင္းျပည္ကို အုပ္ခ်ဳပ္ရန္ မ်ားစြာ စိတ္အား ထက္သန္ လွသူ မဟုတ္ေခ်။ ေရႊတိဂံုေစတီေတာ္အား ဥာဏ္ေတာ္ တိုးျမွင့္ကာျပဳျပင္ပူေဇာ္သည္။ ဘ၀၏ ေနာက္ပိုင္း ကာလမ်ားတြင္ မိမိအား ဟံသာ၀တီသို႔ ျပန္ေရာက္ေအာင္ ေက်းဖူးျပဳ ခဲ့သည့္ ရဟန္း ႏွစ္ပါး အနက္မွ ဓမၼဉာဏအား လူ၀တ္ လဲေစျပီး သမီးေတာ္ မိတကာ တင္ႏွင့္ လက္ဆက္ေစသည္။

ထို႔ေနာက္ ဓမၼေစတီဘြဲ႔ျဖင့္ အိမ္ေရွ႕အရာေပးကာ ကိုယ္စားအျဖစ္ တိုင္းေရးျပည္ရြာ ကိစၥမ်ားကို လႊဲအပ္ေလ သည္။ မိမိမွာမူ ေရႊတိဂံုေစတီေတာ္ ေျခေတာ္ရင္းတြင္သာ တရားဓမၼမ်ားကို ေလ့လာအား ထုပ္ျပီးေန သည္မွာ နတ္ရြာစံသည့္ အခ်ိန္အထိပင္ျဖစ္သည္။

ထို႔ေၾကာင့္ ဘုရင္မၾကီးရွင္ေစာပု၏ အုတ္ဂူကို ေရႊတိဂံုဘုရားအနီးတြင္ တည္ထားခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ရွင္ေစာပု လြန္လွ်င္ သားမက္ေတာ္ ဓမၼေစတီမင္း နန္းတက္ကာ ဟံသာ၀တီထီးနန္းကို စိုးစံသည္။ ထိုမင္းသည္လည္း ျမန္မာ့ သမိုင္းတြင္ သာႆနာေတာ္ သန္႔ရွင္းေရးအတြက္ ျပဳျပင္ေရးမ်ားကို အင္တိုက္ အားတိုက္ျပဳ လုပ္ခဲ့ သည့္ အတြက္ အလြန္ထင္ရွားသည္။

ဘုရင္ မၾကီးသည္ ဇရာလည္း ေထာင္းလာျပီျဖစ္၍ တိုင္းျပည္ အုပ္ခ်ဳပ္ရန္ စိတ္ မထက္သန္ေခ်။ ထုိ႔ျပင္ ပင္ကိုယ္ ကပင္ တရားဓမၼ အလွဴဒါနတို႔၌သာ ေမြ႔ေလ်ာ္ခဲ့ သူျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဟံဟာဝတီ ထီးနန္းအား သင့္ေတာ္ သူတဦးကို လႊဲအပ္လုိသည္။ လႊဲအပ္ခံႏိုင္မည့္သူကို ဆင္ျခင္ေရြးခ်ယ္ေသာအခါ ပိဋကဓရ ရဟန္း သည္ ဉာဏ္ပညာ အလိမၼာႏွင့္ ျပည့္စံုသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ သာလွ်င္ အျခား သူတပါး တုိ႔ မျပဳဝံ့ေသာ အမႈကို ျပဳကာ မိမိအား အင္းဝမွ ဟံသာဝ တီအေရာက္ ေဆာင္ၾကဥ္းႏိုင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။

ထုိ႔ျပင္ ပိဋကဓရ၏ ေက်းဇူးသည္ မိမိအေပၚ၌ ၾကီးမားခဲ့ျခင္းတို႔ကို ေထာက္ထား၍ ပိဋကဓရအား ထီးနန္းလႊဲ အပ္ရန္ မွဴးမတ္တို႔ႏွင့္ တိုင္ပင္ သည္။ မွဴးမတ္တို႔က သေဘာ မၾကိဳက္ညီ ရွိၾကလွ်င္ လူအမ်ား ေက်ာ္နင္း သည့္ တံတား သစ္သား တိုင္ကို ထုထား သည့္ ဗုဒၶ ရုပ္ပြားေတာ္အား ရုပ္ပြားေတာ္ျဖစ္ လာသည့္အခါ ယုတ္ညံ့ သည့္ အသားျဖင့္ ထုထား သည့္အျပစ္ကို ပမာဏ မထားၾကံဘဲ ရွိခိုး ပူေဇာ္သည့္ ပံုပမာကို ေဆာင္၍ ထိုနည္းတူစြာ ဆင္းရဲသား မုဆိုးမသားျဖစ္ေသာ္လည္း ဘုန္းပညာ လကၡဏာႏွင့္ ျပည့္စံုသူ ပိဋကဓရ ဘိကၡဳအား မိမိက ဘုရင္အျဖစ္ ခ်ီးျမွင့္ျခင္းကို မွဴးမတ္တို႔ ၾကည္ျဖဴေလေအာင္္ ဘုရင္မၾကီး ေဆာင္ရြက္ သည္ဟု ဆိုေလသည္။

ဘုရင္မၾကီးသည္ ပိဋကဓရ ဘိကၡဳအား လူထြက္ေစျပီးလွ်င္ သမီးေတာ္ မိပကာေထာ္ႏွင့္ (မိပၠ’ထဝ္) ႏွင့္ စံုဖက္ေပး ၍ အိပ္ေရွ႕အရာႏွင္းသည္။ ၈၂၁ ခုႏွစ္တြင္မူ သမက္ေတာ္အား ဟံသာဝတီ ထီးနန္းကို လႊဲအပ္ေလ သည္။ သမက္ေတာ္ကား ဓမၼေစတီမင္းဟူ၍ လည္းေကာင္း၊ ရာမာဓိမတိမင္းဟူ၍ လည္းေကာင္း ထင္ရွားေလသည္။

မင္းအိုဘဲြ႔ခံ ဘုရင္မၾကီးသည္ ကုသိုလ္ဒါနျပဳေရး၌ စိတ္ဆႏၵျပင္းျပခဲ့သည့္အတိုင္း တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ မင္းလုပ္ေန စဥ္တြင္လည္း ကုသိုလ္ဒါနမ်ား ျပဳခဲ့သည္။ ထိုကုသုိလ္ေတာ္မ်ားအနက္ က်ိဳက္မေရာ (က်ာက္မရဟ္) ဆုေတာင္းျပည့္ ဘုရားၾကီး၌ အလွဴဒါန ျပဳခဲ့ေၾကာင္းကို ထိုဘုရားၾကီး၌ မြန္ဘာသာျဖင့္ ေက်ာက္ စာႏွစ္ခ်ပ္ ကမၺည္းထိုးေစခဲ့သည္။ ထုိေက်ာက္စာလာ အေရးပါေသာ အခ်က္မ်ားကား ဆင္ျဖဴရွင္ ဗညား ဦး၏ ေျမးေတာ္ သူ႔ရွင္ဗညာထာဝ္သည္ သကၠရာဇ္ ၈၁၇ ခုႏွစ္တြင္ က်ဳိက္မေရာဘုရား၌ ကုသုိလ္ေကာင္း မႈမ်ားျပဳေၾကာင္း၊ မိမိ၏ အလွဴဒါန၌ ဝုိင္းဝန္း ကူပံ့သူမ်ားအား ၾကီးပြားခ်မ္းသာၾကေစရန္ ေလးနက္စြာ ေမတၱာပို႔၍ ဆုေတာင္းျပီးလွ်င္ မိမိ၏ ကုသုိလ္ေကာင္းမႈတို႔ကို ဖ်က္ဆီးသူမ်ားအား က်ိန္ထား သည္ကို ေတြ႔ရေလသည္။

က်ိဳက္မေရာဘုရားတြင္သာမက အနီးအနားရွိ ေကာ့ဗိန္း(အုိးသည္ကုန္း) ေက်ာက္ေတာင္ဂူ၊ ဓမၼသတ္ဂူ၊ ခရုံဂူ၊ ေကာ့ဂြမ္းဂူႏွင့္ ဖားကပ္ဂူ အစရွိသည့္ ဂူဘုရားမ်ားတြင္ ခရစ္ ၁၅ ရာစုႏွစ္ အတြင္း ထုလုပ္ထားေသာ ေရွးေဟာင္း ပန္းပုလက္ရာမ်ား ပါရွိသည္ကို ေထာက္ရႈ၍ က်ဳိက္မေရာ အနီးတဝိုက္ရွိ အထက္ပါ ဘုရားမ်ား သုိ႔လည္း ရွင္ေစာပု ေရာက္ရွိျပီးလွ်င္ ေကာင္းမႈကုသုိလ္မ်ား ျပဳခဲ့ေသးသည္ဟု ယူဆႏိုင္ေလသည္။

ရွင္ေစာပုသည္ သမက္ေတာ္အား ထီးနန္းလႊဲအပ္ျပီး ေနာက္တြင္ ေကာင္းမႈ ကုသိုလ္ျပဳေရးကိုသာ လုံးလံုး လ်ားလ်ား ေဆာင္ရြက္ခဲ့ဟန္ တူေပသည္ ပဲခူး(ဗဂုိး) ဘုရားခုနစ္ဆူ မြန္ေက်ာက္စာအရ ေရွးဟံသာ ဝတီျပည့္ရွင္ မဟာတိႆမင္းၾကီး၏ မိဖုရား သုဘဒၵါေဒဝီ (ဘျဒေဒဝီ) တည္ထားခဲ့ေသာ ဘုရားခုနစ္ဆူတို႔ ပ်က္စီး ယို ယြင္းေနသည္ကို ဒါန သီလ၊ သမာဓိပညာႏွင့္ ျပည့္ စံုေသာ ရွင္ေစာပုမင္းသမီးသည္ မင္းက်င့္ တရား ၁ဝ ပါးကို ေစာင့္ထိန္းေသာ သမက္ေတာ္ ရာမာဓိပတိမင္းႏွင့္ အတူတကြ ထုိပ်က္စီးယိုယြင္းေသာ ဘုရား ခုနစ္ ဆူ တုိ႔ကို ခိုင္ခံ့စြာ ျပန္လည္မြမ္းမံသည္။

သကၠရာဇ္ ၈၃၂ ခုႏွစ္ တပုိ႔တြဲလဆန္း ၁ ရက္ေန႔တြင္ ဓာတ္ေတာ္ေဟာင္းသစ္မ်ားႏွင့္ တကြ ရတနာခု နစ္ပါးတို႔ကို ဌာပနာသည္။ ျပဳေသာကုသိုလ္အဖို႔ကုိ သတၱဝါေပါင္းအား အမွ်ေပးေဝ၍ ထိုကုသုိလ္ေကာင္း မႈေၾကာင့္ သံသရာမွ လြတ္ေျမာက္ျပီးလွ်င္ ထိုေကာင္းမႈသည္ သဗၺညဳတဉာဏ္အတြက္ အေထာက္ အပံ့ျဖစ္ပါေစ ဟု ဆုေတာင္းထားေလသည္။ ရွင္ေစာပု၏ ဘဲြဲ႔ေတာ္ကို ယင္းေက်ာက္စာတြင္ "ၿ၈ီႀတိဘု ဝနာဒိတ် ျပ၀ရ ဓမၼေဇၾတ ေလာက်နာထျပဝရ မဟာ ဓမၼ ရာဇာ ဓိရာ ဇာေဒဝီ" ဟု ကမၺည္းထိုး ထားေလ ရာ အျခားေက်ာက္ စာမ်ားတြင္ ပါရွိ သည့္ ဘဲြဲ႔ ထက္ ျပဝရ ပုိ၍ ပါသည္။

ထို႔ျပင္ ပဲခူး (ဗဂိုး) ခရုိင္ ဘုရားၾကီးရြာရွိ ဘုရားၾကီးကို ရွင္ေစာပုႏွင့္ သမက္ေတာ္တို႔ ျပဳျပင္ မြမ္းမံြ ခဲ့ေၾကာင္း ကို ရွင္ေစာပု လြန္ျပီးသည့္ေနာက္ ၈၄၈ ခုႏွစ္ ေတာ္သလင္းလဆုတ္ ၃ရက္ တနဂၤေႏြေန႔၌ ေရးထိုးခဲ့ေသာ ဘုရားၾကီး ေက်ာက္စာ မ်ားအနက္ ဘုရားၾကီးေက်ာက္စာသည္ အစံုလင္ဆံုးႏွင့္ အရွည္လ်ားဆံုးျဖစ္သည္။ ေက်ာက္ စာကို စီကံုးေရးသားသူ အမည္ႏွင့့္ ေက်ာက္စာထုသူ ေက်ာက္ဆစ္သမား၏ အမည္ကိုပါ ေဖာ္ျပထား သည္။

ေက်ာက္စာပါ အျခားအေၾကာင္းအရာမ်ားမွာ ေဂါတမျမတ္စြာဘုရား လက္ထက္တြင္ ဂဝံမတိေထရ္သည္ ေရွး ဘဝက ညီေတာ္ျဖစ္ခဲ့ေသာ သထံုဘုရင္ သီရိမာေသာက (သီဟရာဇာ) မင္းထံ ၾကြေရာက္ေၾကာင္း၊ သီရိမာေသာ ကမင္း၏ ေလွ်ာက္ေတာင္းပန္ခ်က္ အရ ဂဝံပတိေထရ္က ျမတ္စြာဘုရားအား သထံုျပည္သို႔ ပင့္ေဆာင္၍ ျမတ္စြာဘုရား ၾကြလာသည္။

သထံု (သုဓမၼဝတီ> သုဓမၼ>သုဓမ္> သုဓုိမ္> သဓီု> သထံု)ျပည္ရွိ ရေသ့ ေျခာက္ပါး တို႔အား ဆံေတာ္ ဓာတ္တ ဆူစီ ေပးသနား ခဲ့၍ သီရိမာေသာ ကမင္း ကိုမူ ဆံေတာ္ မေပး၊ ေနာက္ ၃၇ ႏွစ္ၾကာ၍ ဘုရားရွင္ ပရိနိဗၺာန္ျပဳ သည့္ အခါ၌သာ သြားေတာ္ ဓာတ္တ ဆူကို ဂဝံပတိေထရ္က သီရိမာေသာကမင္းထံ ေဆာင္က်ဥ္းေပး လိမ့္မည္။ ထိုသြား ေတာ္ဓာတ္ တဆူမွ ၃၃ ဆူ ပြားမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ဗ်ာဒိတ္ေတာ္ (သကၠတ-ဝ်ာေဒဝ>ဗ်ာေဒသ္> ပါဠိတြင္ ဗ်ာဒိတၱဟူ၍လံုးဝမရွိပါ) ေပးခဲ့ေလသည္။

သံုးဆယ့္ခုနစ္ႏွစ္ၾကာ၍ ျမတ္စြာဘုရား ပရိနိဗၺာန္ျပဳလွ်င္ သြားေတာ္ဓာတ္ကို သီရိမာေသာကမင္း ရရွိသည္။ ဓာတ္ေတာ္ ၃၃ ဆူပြား၍ ေစတီ ၃၃ ဆူတည္ျပီးလွ်င္ ဌာပနာသည္။ ထိုမင္း နတ္ရြာစံ၍ ကာလ ရွည္ၾကာေသာ္ ေစတီမ်ား ပ်က္စီး ယိုယြင္းသည္။ ထိုေစတီမ်ားကို ရာဇာဓိရာဇ္မင္း လက္ထက္ကလည္း ျပဳျပင္ ခဲ့သည္။ ယခု ရွင္ေစာပု လက္ထက္တြင္ ရွင္ေစာပုနွင့္ သမက္ေတာ္တို႔က ျပန္လည္ တည္ ထားေၾကာင္း ကို စာေၾကာင္း ၆၃ ေၾကာင္းျဖင့္ ေရးထုိး ထားေလသည္။

ထို႔ျပင္ သထံုခရုိင္ ေတာင္စြန္းေကလာသ ေတာင္ေပၚ၌ သကၠရာဇ္ ၈၄၈ ခုႏွစ္ တပို႔တဲြလဆန္း (၁)ရက္ ဗုဒၶြဟူးေန႔၌ ေရးထိုးေသာ မြန္ေက်ာက္စာအရ ေက်ာက္စာ၌ ေငြေတာင္ဟုေခၚေသာ ေကလာသေတာင္ရွိ ေစတီေတာ္ ကို ရွင္ေစာပုႏွင့္ သားမက္ေတာ္တို႔ ျပဳျပင္မြမ္းမံေၾကာင္း၊ ထုိေငြေတာင္ရွိ ေစတီသည္ သီရိမာေသာက မင္းရရွိသည့္ သြားေတာ္ ဓာတ္ အစစ္ ကိန္းဝပ္ရာေစတီျဖစ္ေၾကာင္း၊ ထိုေစတီေတာ္ကို ဟံသာဝတီ မင္း အဆက္ဆက္ တို႔ ျပဳျပင္ မြမး္မံေၾကာင္း၊ ေစတီအနီးတြင္ ရွစ္ေျမွာင့္ ပံုသဏၭာန္ သိမ္ေတာ္ၾကီး တေဆာင္ကုိ လည္းေကာင္း၊ ေကလာသ ဘုရားေစတီအတြက္ ဝတၱက လယ္ယာေျမ တို႔ကို လည္းေကာင္း၊ သားႏွင့္အမိ မင္းႏွစ္ပါးက လွဴဒါန္းေၾကာင္းမ်ား ပါရွိေလသည္။

အထက္ေဖာ္ျပပါ ေက်ာက္စာမ်ားအရ ရာမည ေဒသရွိ ပဲခူး(ဗဂိုး) ခရုိင္ႏွင့္ သထံုခရုိင္အတြင္း၌ ဘုရင္မၾကီး ရွင္ေစာ ပုႏွင့္ သမက္ေတာ္တို႔သည္ ေရွးေဟာင္ေစတီေတာ္မ်ားစြာတို႔ကို ျပန္လည္တည္ထား မြမ္းမံ ခဲ့ေၾကာင္း သိ ရွိရေလသည္။

ဘုရင္မၾကီး ရွင္ေစာပု အမ်ားဆုံး ျပဳျပင္မြမ္းမံ၍ ကုသုိလ္ေကာင္းမႈ အမ်ားဆံုး ျပဳခဲ့သည္ဟု ယူဆရေသာ ေစတီေတာ္မွာ ဒဂုန္ (ရန္ကုန္)ျမိဳ႕ရွိ ဒဂုန္ဆံေတာ္ရွင္ ေရႊတိဂံုေစတီေတာ္ၾကီးေပတည္း။

ဘုရင္ မၾကီးသည္ ေရႊတိဂံုဆံေတာ္ရွင္ ေစတီၾကီးအား အလြန္တရာ ၾကည္ညိဳလွ၍ ထိုေစတီေတာ္ၾကီးတြင္ သဒၶြါ တရား ထက္သန္လွစြာျဖင့္ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈမ်ား ျပဳသည္။ သမက္ေတာ္အား ထီးနန္း လႊဲအပ္ျပီး သည့္ေနာက္ တြင္ ဒဂုန္ျမိဳ႔သို႔ ေရႊ႕ေျပာင္းစံျမန္းသည္။

ေရႊတိဂံုဘုရားၾကီး၏ အေရွ႔ဘက္ေစာင္းတန္း အလယ္ပစၥယာတြင္ သကၠရာဇ္ ၁၂၄၁ခုႏွစ္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၈ဝ) တြင္ ေက်ာက္စာဌာနမွ တူးေဖာ္ေတြ႔ရွိေသာ ပါဠိဘာသာ၊ မြန္ဘာသာ ျမန္မာဘာသာတို႔ျဖင့္ ေရးထိုး ထားသည့္ ေက်ာက္စာတိုင္ သံုးတိုင္ရွိသည္။ ထုိေက်ာက္စာမ်ားတြင္ ဘုရင္မၾကီး ရွင္ေစာပုနွင့္ သမက္ေတာ္ တုိ႔သည္ ဒဂုန္ဆံေတာ္ရွင္ ေစတီအား မည္ကဲ့သုိ ဉာဏ္ေတာ္ျမွင့္တင္၍ မည္ကဲ့သုိ႔ ျပဳျပင္ မြမ္းမံခဲ့ ပံုမ်ားကို အက်ယ္တဝင့္ ေဖာ္ျပထားသည္။ ထိုမြန္ေက်ာက္စာတြင္ မြန္ကို(ရၼန္=ရမန္) ဟုေရးထိုး ခဲ့ပါသည္။ မြန္တုိင္းဌာန ရာမညေဒသ၏ မင္းအဆက္ဆက္ တုိ႔သည္ ေစတီေတာ္ၾကီးကို အစဥ္အဆက္ ျပဳျပင္ မြမ္း မံ ခဲ့ၾကသည္။

ထိုေနာက္ ရွင္ေစာပုႏွင့္ သမက္ေတာ္တို႔သည္ သမက္ေတာ္မင္းျပဳေသာ ကာလအတြင္း သားႏွင့္အမိတို႔ စစ္သည္ ဗိုလ္ပါအေပါင္း ျခံရံလ်က္ ဘုရားေျခေတာ္ရင္း၌ ၾကြေရာက္ စံျမန္းျပီးလွ်င္ ၾကီးစြာေသာ အလွဴ ဒါနျပဳၾကသည္။

ေစတီေတာ္ပတ္လည္ရွိ ေခ်ာက္ကမ္းပါးႏွင့္ ခ်ဳိင့္ဝွမ္းမ်ားကုိ ဂဝံေက်ာက္တံုးၾကီးျဖင့္ ဖို႔ေစသည္။ ျမင့္ေသာ ကုန္းေျမ ကို ညီညာေစရန္ တူးညွိေစသည္။ အျပင္ဘက္တို႔တြင္ ဂဝံေက်ာက္တံုးမ်ားျဖင့္စီေစသည္။ ေစတီ ကိုခံေသာ ပစၥယာေပၚတြင္ ေက်ာက္ထီးမ်ားျပဳလုပ္၍ ေရႊခ်သည္။ ပန္းတင္ခံုပစၥယာကို ခါးဖြဲ႔၍ ေက်ာက္ ျဖင့္ျပီး ေသာ ဆီမီးအိမ္တုိ႔ျဖင့္ ပတ္လည္ စီထားသည္ စသည္ျဖင့္ ေရႊတိဂံုေက်ာက္စာ၌ ဆံေတာ္ရွင္အား အထူးတ လည္ မြမ္းမံပံု မ်ားကို ေဖာ္ျပထား သည္။

ဘုရင္မၾကီးသည္ ဒဂုန္ဆံေတာ္ရွင္ျမတ္ကို အလြန္တရာၾကည္ညိဳေတာ္မူသျဖင့္ မိမိ၏ ကိုယ္အေလး ခ်ိန္ျဖစ္ေသာ ေရႊ ၂၅ ပိႆာကုိ မ်က္ပါးခတ္ျပီးလွ်င္ ေစတီေတာ္ၾကီးတြင္ ေရႊသကၤန္း ကပ္လွဴေတာ္မူသည္။ ျမိဳ႔သူ၊ ျမိဳ႔သား တို႔ကလည္း ေရႊပိႆာခ်ိန္ ၅ဝ မွ်ကို ကူ၍ ပူေဇာ္ၾကသည္။ ဘုရင္မၾကီးသည္ ေၾကးခ်ိန္ ၁၇ဝဝ ပိႆာရွိ ေခါင္းေလာင္းၾကီးတစ္လံုးကိုလည္း သြန္းလုပ္ လွဴဒါန္းသည္။ ေစတီေတာ္ၾကီးအတြက္ နယ္ေျမေလးရပ္ လွဴေတာ္မူရာ ထိုနယ္ေျမေလးရပ္မွာ ဤသုိ႔ျဖစ္သည္။

-ေစတီေတာ္မွ အေရွ႕လားေသာ္ က်ဳိက္ကနက္ ဘုရားအထိ

-အေနာက္လားေသာ္ က်ဳိက္ေျမာင္းဘုရားအထိ

-ေျမာက္လားေသာ္ က်ိဳက္မိုးရပ္အထိ

ေတာင္လားေသာ္ က်ဳိက္ႏုတ္ဘုရား (အခ်ဳိ႔က က်ဳိက္သုတ္ဟုလည္း ဆိုသည္) အထိဟူ၍ သတ္မွတ္၍ ဘုရားၾကီး ၏ ဝတၱကေျမအျဖစ္ လွဴေတာ္မူသည္။ ထို႔ျပင္ ဘုရားၾကီး ရင္ျပင္ေတာ္အျပည့္ ေက်ာက္ျပား ခင္းသည္။ ရင္ျပင္ေတာ္အဆံုး ပတ္လည္တြင္ မဟာရံတံတုိင္းခုနစ္ထပ္ ျပဳလုပ္၍ တံတုိင္းမ်ား အၾကားတြင္ အုန္းပင္၊ ထန္းပင္၊ ေပပင္၊ သရက္ ပိႏၷဲ၊ ကံ့ေကာ္ စသည့္ အပင္အမ်ဳိးမ်ဳိးကို စုိက္ေစသည္။ တံတုိင္းေအာက္ ဆင့္ ေစတီပတ္ဝန္းက်င္တြင္္ ဇရပ္ၾကီးမ်ားကို ေဆာက္လုပ္ေစေလသည္။

ေရႊတိဂံုေစတီေတာ္ျမတ္တြင္ ဘုရင္မၾကီး လွဴဒါန္းခဲ့ေသာ ေကာင္းမႈ၊ အလွဴဒါနမ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ေစတီေတာ္ၾကီး မ်ား၏သမိုင္းနွင့္ မြန္သမိုင္းတို႔၌ ေဖာ္ျပသည္မွာ ရွင္ေစာပုသည္ ေစတီေတာ္ၾကီးတြင္ ထီးျဖဴေလး စင္း၊ ေရႊသပိတ္ေလးလံုး၊ ေရႊပန္းကန္ ေလးလံုး (ပန္းကန္တလံုးလွ်င္ ဆန္တတင္းခ်က္ ဝင္သည္။) ေငြပန္းကန္ရွစ္လံုး၊ ေရႊဇြန္းေလးစင္း၊ ေငြဇြန္းရွစ္စင္း၊ (ဇြန္းတစင္းလွ်င္ ဆန္တစလယ္ခ်က္ ဝင္သည္။) ဆြမ္းသင္ပုတ္ေတာ္ ၄၄ ခြက္၊ ေရအုိးၾကီးေလးလံုး၊ ေထြးအင္ေလးလံုး၊ ကုလားစည္ေလးလံုးႏွင့္ ေစာင္းတန္း မုခ္ ေလးဘက္ေလးေဆာင္တို႔ကို လွဴဒါန္းခဲ့သည္။

ထုိ႔ျပင္ ေစတီေတာ္ၾကီး၏ ေဝယ်ာဝစၥ ေဆာင္ရြက္ရန္ တံခါးေစာင့္၊ တံျမက္လွဲ၊ ပန္းတင္သမား၊ ဆီမီးခြက္ ထြန္းသမား စသည္တို႔ကိုလည္း လွဴထား၍ ေစတီေတာ္ၾကီးအား မြမ္းမံျပဳျပင္ရန္ ပန္းထိမ္ဖိုေလးဖိုႏွင့္ ပတ္ဝုိင္းေလး ဝုိင္းကိုလည္း ထားရွိသည္။ ဘုရင္မၾကီးသည္ ေစတီေတာ္ၾကီးအတြက္ ထိုမွ် ျပည့္စံု လံုေလာက္ စြာ လွဴဒါန္းထားျပီးလွ်င္ ေန႔စဥ္ေန႔တုိင္းလည္း ဥပုသ္သီတင္း ေဆာက္တည္သည္။ အေနာက္ ဘက္ ေစာင္းတန္းမွ ကုန္းေပၚသို႔တက္၍ ဆံေတာ္ရွင္ေစတီေတာ္ၾကီးကို ၾကည္လင္သဒၶါႀကီးမားစြာျဖင့္ ဖူးေျမာ္ ၾကည္ညိဳေလ့ ရွိေပသည္။

ဘုရင္မၾကီး ရွင္ေစာပုသည္ သကၠရာဇ္ ၈၃၄ ခုႏွစ္ သက္ေတာ္ ၇၉ နွစ္တြင္ ဒဂုန္ျမိဳ႔၌ စံေနစဥ္ ကံကုန္ သည္။ ျပည္ေထာင္စု ျမမာရာဇဝင္တေလွ်ာက္တြင္ တစ္ပါးတည္းေသာျပည္ၾကီးရွင္ ဘုရင္မၾကီးေပတည္း။

ခမည္းေတာ္၊ ေမာင္ေတာ္၊ သားေတာ္၊ တူေတာ္ႏွင့္ သမက္ေတာ္တို႔သည္ မင္းခ်ည္းႏွင္နွင္ျဖစ္ၾက၍ ကိုယ္တိုင္လည္း တခ်ိန္က အင္းဝဘုရင္ေလးပါး၏ မိဖုရားအဆက္ဆက္ တင္ေျမွာက္ျခင္းခံခဲ့ရေသာ ထူးျခား သည့္ မဟာေသြး မဟာဆီ တစ္ပါး ျဖစ္ေပသည္။

ဘုရင္မၾကီး ဒဂုန္တြင္ စံျမန္းစဥ္က ဘုုရင္မၾကီး၏ စံအိမ္ေတာ္သည္ ေရႊတိဂံုအေနာက္ဘက္ရွိ စစ္တပ္ေန ရာျဖစ္ မ ည္ဟု ခန္႔မွန္းရေၾကာင္း ေရႊတိဂံုသမိုင္းတစ္ေစာင္တြင္ ေဖာ္ျပသည္။

ေရႊတိဂံုဆံေတာ္ရွင္ျမတ္၏ အေနာက္ေတာင္ဘက္၌ ျမိဳ႕နန္းတည္၍ ေဆာက္လုပ္ထားေသာ စံအိမ္ေတာ္၌ အသက္ ထက္ဆံုး ေနထိုင္ျပီးလွ်င္ ဥပုသ္သီလ ေစာင့္ထိန္းကာ တရားဘာဝနာ စီးျဖန္းေလ့ရွိသည္။ ေရႊေတာင္ၾကီး ပမာ ေရႊေရာင္တဝင္းဝင္းႏွင့္ တင့္တယ္သပၸာယ္စြာ ရွိေနေသာ ဆံေတာ္ရွင္ေစတီၾကီးကို ဇရာေရာ ဂါ ဖိစီး၍ ဇိဝိေျႏၵခ်ဳပ္လုဆဲခါနီးအထိ သမာဓိ တည္စြာျဖင့္ အာရုံျပဳကာ လက္အုပ္ခ်ီ၍ ၾကည္ညိဳျမတ္ႏုိး ရွိခိုးလ်က္ပင္ ကံေတာ္ကုန္သည္ ဟု ဆိုၾကေလသည္။

ဘုရင္မၾကီး နတ္ျပည္ စံလြန္ေသာ အခါတြင္ အေလာင္းေတာ္ကို ဟံသာ ဝတီသုိ႔ ျပန္ မယူဘဲ ဘုရင္မၾကီး ေပ်ာ္ေမြ႔ သည့္ ဒဂုန္(ရန္ကုန္) တြင္ သျၤဂိဳ ဟ္ခဲ့သည္။

ဒဂုန္ျမိဳ႕ ေျမနီကုန္း ရဲတပ္စခန္းႏွင့္ စမ္းေခ်ာင္းအၾကားတြင္ ရွင္ေစာပုကုန္းဟု ယေန႔တုိင္ ေခၚေဝၚေန ၾကေသာ အရပ္ရွိ ရာ ထို အရပ္သည္ ရွင္ေစာပု ၏ သခၤ်ဳိင္းေတာ္ ရွိရာ အရပ္ဟု ယူဆ ၾကသည္။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၊ စမ္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕နယ္၊ ၀င္ဆာလမ္း ကိုလည္း ရွင္ေစာပု လမ္းဟု ယေန႔ တုိင္ မည့္ေခၚ ေလသည္။

ဘုရင္မၾကီး အသံုးျပဳခဲ့သည္ဟုဆိုေသာ ေရႊေခါင္းေဆာင္းတစ္ခုကို လန္ဒန္ျမိဳ႕ဝိတိုရိယႏွင့္ အယ္လ ဗတ္ျပ တုိက္ၾကီးတြင္ ယေန႔တုိင္ ျပသ ထားေလသည္။

____________________________________

Myanmar faCeb()()k Society ၏ စာမ်က္ႏွာမွ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။

(ဗဟုသုတ ဟင္းေပါင္းအိုးႀကီး)